- Gwara i pojęcia myśliwskie - Historia języka łowieckiego , zwanego potocznie gwarą łowiecką, jest tak samo stara jak historia samego łowiectwa. Przez wieki wzbogacał się pod wpływem zmian kulturowych i polityczno-gospodarczych. Choć na jego wygląd wpływał również rozwój praktyki i wiedzy łowieckiej.
".....Posługiwanie się językiem łowieckim, głęboko zakorzenionym w polskiej tradycji, jest obowiązkiem wszystkich myśliwych. Stanowi ważny element kultury łowieckiej i wyróżnia myśliwych pośród innych grup społecznych. Obejmuje szeroki zasób słownictwa dotyczącego w szczególności: naturalnego środowiska, zwierząt łownych, gospodarki łowieckiej, sokolnictwa, kynologii, broni, amunicji, ubioru, akcesoriów myśliwskich, tradycji, zwyczajów oraz polowań.
(wg 1.Język łowiecki - Zasady Tradycji Łowieckich PZŁ)
Od wieków obowiązkiem każdego myśliwego uczestniczącego w obrzędach łowieckich było stosowanie tego swoistego języka w czasie łowów i w gronie braci łowieckiej. Świadczy o tym między innymi poemat wydany w szesnastym wieku przez Sebastiana Klonowica , mówiący że nie Posługiwanie się gwarą myśliwską na polowaniu jest co najmniej nietaktem. Sam język łowiecki jest wciąż żywy . Ulega dalszym przemianom. Zmieniają się niektóre określenia. Stając się nieaktualnymi, ulegają wycofaniu z terminologii łowieckiej. Powstają również nowe pojęcia wzbogacając gwarę. A sam język staję się niejako przekrojem przez wszystkie lata odkąd myślistwo, a później łowiectwo przestało być tylko sposobem na zaspokojenie podstawowych potrzeb. Stosowanie obecnie języka myśliwskiego to nie tylko ułatwienie nazwania poszczególnych elementów, czy spraw dobrego tonu wśród kolegów myśliwych, ale również olbrzymi wkład w zachowanie ojczystego języka i kultywowanie wiekowej tradycji. Aby mieć pojęcie jakiego rodzaju jest to język , poniżej przedstawiono szereg wyrazów wraz z wyjaśnieniem. Myśliwi, jak większość grup wykonujących jakieś ściśle określone zajęcie - w tym przypadku polowanie - posługują się własną mową. Z naukowego punktu widzenia nie jest język, lecz raczej gwara środowiskowa.
Jakie były jej początki ? Można przypuszczać, że tysiące lat temu, kiedy polowanie było zwyczajną, powszechną i ogólnie dostępną częścią życia, język łowiecki jako taki nie istniał. Do opisania łowów prawdopodobnie używano słów i zwrotów języka powszechnego. Gwara łowiecka zaczyna się wyodrębniać z językowej powszechności wraz ze zmniejszaniem się użytkowej roli polowania w życiu człowieka. Początek języka łowieckiego to chwila, w której zanika znaczenie polowania jako sposobu na zdobycia mięsa i skór, zaś łowy zaczynają jawić się jako pasja, czy rozrywka. Przyczynkiem wytworzenia się gwary łowieckiej było też z pewnością pojawienie się, w pewnym momencie rozwoju człowieka, łowiectwa jako konkretnej profesji. Im bardziej polowanie wychodziło z kręgu zajęć powszechnych, ogólnie dostępnych, im bardziej stawało się elitarne - tym wyraźniej rysowały się zręby środowiskowej gwary myśliwych.
Realizowano w tym dwie główne potrzeby : chęć zachowania tylko dla wtajemniczonych pewnych terminów i znaczeń, zasada, by język ten celowo nie był zrozumiały dla niemyśliwych, oraz - w późniejszym okresie tworzenia się języka łowieckiego - chęć wyróżnienia się spośród innych grup, potrzeba posiadania oryginalnych atrybutów przynależności do konkretnej grupy środowiskowej, z czasem - tradycja.
Na naszych ziemiach już pod koniec średniowiecza można mówić o wytworzeniu się specjalistycznej gwary środowiskowej, popularnie nazywanej dziś językiem łowieckim.
Język łowiecki jest stary, jak łowiectwo. Znajdujemy w nim wiele terminów z czasów prasłowiańskich, elementy staropolszczyzny. Słowa i zwroty, które - prócz języka łowieckiego - wyszukać dziś można w regionalnych gwarach ludowych. Mnóstwo w nim zapożyczeń z języków sąsiednich, głównie germanizmów i rusycyzmów. Są nawet słowa tureckie ! Na przestrzeni wieków język łowiecki ciągle się zmienia. Odnotowuje w swej terminologii nowe metody polowań, nowe rodzaje broni itp. Część określeń umiera, wraz z sytuacjami, dla opisania których powołano je do życia. Zatem jest to język żywy, czyli aktywnie reagujący na zmieniającą się rzeczywistość, przyswajający nowe słowa, zezwalający innym, już niepotrzebnym, na naturalną śmierć. Przykład ? Najprawdopodobniej zniknie z języka łowieckiego termin "urożenie", czyli rogi tura i żubra. Powód jest oczywisty: tury wyginęły przed wiekami, zaś żubry już nie są i chyba już nie będą gatunkiem łownym. Natomiast weszło do gwary łowieckiej słowo "goreteksy", czyli odzież myśliwska, wykonana z odpornej na wodę i wiatr tkaniny, przy produkcji której zastosowano wręcz kosmiczne technologie.
Język łowiecki od czasów najdawniejszych, aż do dziś, towarzyszy myśliwym. Historyczny walor sprawia, że jest on - wraz z językiem literackim - kulturowym dobrem narodowym. Z tego powodu wymaga ochrony, czyli tego, by współcześni myśliwi biegle się nim posługiwali i nie zastępowali tradycyjnych terminów łowieckich ich odpowiednikami, zaczerpniętymi z języka literackiego.
Współcześnie język łowiecki nie służy już temu, by osoba niewtajemniczona, niemyśliwy, nie poznała tajemnic łowiectwa. Wzrosła natomiast jego rola jako elementu rozpoznawczego braci łowieckiej. Gwara konsoliduje myśliwych, jest ważnym elementem myśliwskiej tradycji i obyczajowości. Nie zmalała przy tym ani o jotę informacyjna funkcja języka łowieckiego. "Trzeszcze" to słowo równie precyzyjne, ale brzmiące krócej, niż "oczy zająca". Po co łamać sobie język i tracić czas na "świeży opad śniegu", gdy wystarczy krótkie, myśliwskie "ponowa" ?
Przy posługiwaniu się językiem łowieckim spory budzi niekiedy to, czy ma to być polski język łowiecki, czy, po prostu, język łowiecki. Zilustrujmy problem przykładem : co jest poprawne, "trójlufka", czy germanizm "dryling" ? Z pewnością niemiecki dryling trwalej i powszechniej zaistniał w polskiej terminologii łowieckiej, niż jego polski odpowiednik. Z drugiej jednak strony poprawniejszy będzie polski "przesmyk" od niemieckiego "weksla". O wszystkim decydować powinna zasada powszechności użycia i, po części, historycznego pierwszeństwa.
Należy poznawać język łowiecki i bez skrępowania posługiwać się nim w towarzystwie myśliwych. Nawet jeśli bylibyśmy jedynymi, którzy swobodnie w tym języku mówią. To pokłon w stronę naszych myśliwski przodków, naszych tradycji łowieckich. To oznaka wiedzy łowieckiej i demonstracja dobrowolnej przynależności do polującej części społeczeństwa. Rynek księgarski oferuje przynajmniej kilka - lepszych i gorszych - słowników gwary myśliwskiej. Po prostu nie wypada, jest w złym tonie, by myśliwy nie znał języka łowieckiego.
SŁOWNIK TERMINOLOGII I GWARY MYŚLIWSKIEJ |
|||
A |
|
|
|
|
ambona |
stanowisko myśliwskie zbudowane nad ziemią na słupach,czasem na drzewie, |
|
|
anons |
głos psa oznajmiający znalezienie zwierzyny, inaczej oszczek, |
|
|
anonser |
pies myśliwski głoszący znalezienie zwierzyny, |
|
|
antabka |
bączek - uchwyt do mocowania paska broni myśliwskiej, |
|
|
apel |
sygnał rozpoczęcia polowania, |
|
|
aportowanie |
posłuszeństwo psa myśliwskiego, przynoszenie przez psa myśliwskiego strzelonej zwierzyny lub podstrzałków, |
|
|
automat |
broń myśliwska samopowtarzalna, może być śrutowa lub kulowa, |
|
|
awantaż |
odchylenie kolby w prawo lub w lewo od osi lufy, |
|
B |
|
|
|
|
babrzysko |
miejsce kąpieli dzików i jeleni |
|
|
badylarz |
samiec łosia, o porożu w formie odnóg a nie łopat (zobacz: łopatacz) |
|
|
badyle |
nogi łosia, jelenia lub daniela, |
|
|
bałamut |
pies gończy gubiący trop lub głoszący ptaka, |
|
|
bałuch |
hałas, gwar w kniei spowodowany przez naganiaczy, |
|
|
bałuchy |
trzeszcze - oczy zająca, |
|
|
bałwanek |
kukła dzikiej kaczki, puszczana na wodę wabi inne kaczki, |
|
|
bałyk |
czołganie się psa ku wytropionej zwierzynie, |
|
|
baran |
samiec muflona, |
|
|
baranek |
inaczej kszyk, |
|
|
barłóg |
legowisko dzików lub niedźwiedzi, |
|
|
bartnik |
niedźwiedź, |
|
|
barwa |
farba - krew zwierząt łownych, |
|
|
basior |
dorosły samiec wilk, |
|
|
basista |
jeleń byk wyróżniający się grubym głosem na rykowisku |
|
|
bączek |
antabka - uchwyt do mocowania paska broni myśliwskiej, |
|
|
bąkać |
wydawanie głosu przez psy gończe po znalezieniu tropu, |
|
|
bekowisko |
okres godowy danieli lub miejsce godów danieli, |
|
|
berło |
drążek na który sadza się ptaka łowczego, |
|
|
biała stopa |
teren pokryty śniegiem, |
|
|
biegi |
nogi dzika |
|
|
bielenie |
zdejmowanie skóry z upolowanego zwierzęcia |
|
|
blaski |
inaczej trzeszcze - oczy zająca, |
|
|
bobki |
odchody zająca |
|
|
bobrowanie |
przeszukiwanie terenu przez zwierzęta, |
|
|
bobrowisko |
osiedle bobrów, |
|
|
bok |
inaczej nadlufka - broń myśliwska o dwóch lufach ułożonych pionowo, |
|
|
bokobrody |
kępki dłuższych włosów, wyrastające na policzkach rysia, dzika, jenota, |
|
|
breneka |
potocznie o naboju i pocisku kulowym do broni śrutowej |
|
|
broda |
narośl pokryta dłuższym włosem, zwisająca pod szyją łosia, |
|
|
dolna część grzywy jelenia byka, |
|
|
|
pęk piór na szyi głuszca, |
|
|
|
brok |
dawna nazwa bardzo drobnego śrutu, |
|
|
bródka |
krótkie piórka u nasady ogona słonki, element ozdobny kapelusza myśliwskiego |
|
|
bruzda |
wgłębienie na tykach poroża jeleniowatych, |
|
|
bruzda |
wgłębienie w profilu gwintowania lufy, |
|
|
buchtowanie |
rycie w ziemi przez dziki w poszukiwaniu żeru, |
|
|
buchtowisko |
miejsce zryte przez dziki, |
|
|
bukowisko |
okres godowy i miejsce godów łosi, |
|
|
bulgot |
głos wydawany przez koguty cietrzewia podczas toków, |
|
|
burknięcie |
odgłos podrywającego się z ziemi do lotu jarząbka |
|
|
byk |
nazwa samca jelenia, daniela, łosia lub żubra |
|
|
byk stadny |
jeleń byk, władający chmarą w okresie rykowiska, |
|
C |
|
|
|
|
cap |
samiec kozicy, |
|
|
cewki |
nogi sarny, |
|
|
chłyst |
młody jeleń byk, który w czasie rykowiska przebywa w pobliżu chmary, |
|
|
młody byk jeleń, który nie bierze udziału w rykowisku |
|
|
|
młody samiec jelenia, odganiany przez byka do chmary łań |
|
|
|
chmara |
stado żubrów, jeleni, łosi, danieli, |
|
|
chorągwie |
inaczej flagi - fragmenty scypułu zwisające z tyk jelenia w czasie wycierania, |
|
|
chrap |
głos łosia byka w czasie bukowiska, |
|
|
chrapanie |
głos wydawany przez słonkę w trakcie lotu godowego (ciągu), |
|
|
chrapy |
nozdrza żubra, zwierzyny płowej, muflona, kozicy, |
|
|
chwost |
ogon muflona lub pęk długich włosów na końcu ogona dzika |
|
|
chyb |
długa i gęsta szczecina na grzbiecie, karku u dzika, |
|
|
ciąg |
przelot dzikich kacze lub gęsi na wodę rano lub wieczorem, |
|
|
lot godowe słonek lub przelot dzikich kaczek lub gęsi na wodę wieczorem |
|
|
|
ciągnięcie |
powolne poruszanie się, wędrowanie żubrów, zwierzyny płowej, muflonów, |
|
|
ciec |
ucieczka piesza kuraków, |
|
|
ciecier |
cietrzew kogut, |
|
|
ciecieruk |
młody cietrzew kogut |
|
|
cieciorka |
kura cietrzewia, |
|
|
cieczka |
okres godowy lisów, wilków, borsuków, jenotów, psów, |
|
|
cieki |
nogi kuraków, np. u kuropatwy |
|
|
cielę |
żubr, jeleń, daniel w pierwszym roku życia, |
|
|
ciołek |
roczny byczek łosia, jelenia lub daniela |
|
|
ciota, licówka |
łania prowadząca chmarę |
|
|
comber |
część tuszy zająca i niektórych innych zwierząt łownych |
|
|
cuch |
węch psa myśliwskiego, |
|
|
czarna stopa |
teren pozbawiony pokrywy śnieżnej, |
|
|
czemchanie |
wycieranie poroża ze scypułu, |
|
|
czochrać się |
wycieranie o drzewa jeleni lub dzików, |
|
|
czternastak |
jeleń byk o siedmiu odnogach na każdej tyce, |
|
|
czterodwudziestak |
jeleń byk mający po dwanaście odnóg na każdej tyce, |
|
|
czuszykanie |
głos wydawany przez koguta cietrzewia podczas toków, |
|
|
czyrykanie |
głos wydawany przez zwołujące się kuropatwy, |
|
D |
|
|
|
|
darniak |
samiec sarny (rogacz) o wybitnie słabych parostkach i małej tuszy, |
|
|
daszek |
posyp - paśnik dla kuropatw lub bażantów, |
|
|
dławienie |
duszenie zwierzyny przez drapieżniki czworonożne, |
|
|
dolny wiatr |
charakterystyczny sposób pracy psa myśliwskiego, z głową przy ziemi |
|
|
dołowanie |
umieszczanie strzałów poniżej miejsca celowania, |
|
|
dryling |
trójlufowa broń myśliwska o różnym układzie luf |
|
|
dubeltówka |
śrutowa broń myśliwska o dwóch lufach ułożonych poziomo obok siebie, |
|
|
dublet |
ustrzelenie dwóch sztuk zwierzyny dwoma kolejnymi strzałami, |
|
|
dwudwudziestak |
jeleń byk noszący wieniec o jedenastu odnogach na jednej tyce, |
|
|
dwudziestak |
jeleń byk o dziesięciu odnogach na jednej tyce, |
|
|
dwudziestka |
myśliwska broń śrutowa kaliber 20 |
|
|
dwunastak |
jeleń byk o sześciu odnogach na jednej tyce, |
|
|
dwunastka |
myśliwska broń śrutowa kaliber 12 |
|
|
dwururka |
inaczej dubeltówka, |
|
|
dyndować |
o lisie, borsuku wilku lub jenocie - biec truchtem, |
|
|
dziesiątak |
jeleń byk o pięciu odnogach na jednej tyce, |
|
|
dzikarz |
pies myśliwski używany do polowań na dziki, |
|
|
dziwerówka |
strzelba myśliwska o lufach wykonanych ze stali damasceńskiej, |
|
E |
|
|
|
|
ekspres |
łamana broń myśliwska kulowa o dwóch lufach, |
|
|
elaboracja |
własnoręcznie wykonywanie śrutowej amunicji myśliwskiej, |
|
|
eżektor |
wyrzutnik łusek w myśliwskiej broni łamanej, |
|
F |
|
|
|
|
fafle |
obwisłe górne wargi psa myśliwskiego - wyżła, |
|
|
fajki |
kły dzika rosnące w górnej szczęce, |
|
|
farba |
krew zwierzyny, |
|
|
farbować |
zostawiać krew na tropie, |
|
|
fartuszek |
pęk jasnych włosów przy sromie sarny, |
|
|
fiołek |
gruczoł zapachowy u lisa, znajdujący się przy nasadzie ogona, |
|
|
fladrować |
zakładać fladry, |
|
|
fladry |
sznury z zamocowanymi kawałkami czerwonego płótna używane do polowań na wilki |
|
|
flagi |
fragmenty scypułu zwisające z tyk jelenia w trakcie wycierania poroża, |
|
|
flanka |
skrzydło myśliwych zagięte w kierunku miotu, |
|
|
flankować |
obstawiać stanowiska na flankach, |
|
|
flinta |
inne określenie strzelby myśliwskiej, |
|
|
fuzja |
inne określenie strzelby myśliwskiej, |
|
G |
|
|
|
|
gach |
dorosły samiec zająca |
|
|
gamrat |
odyniec w okresie huczki |
|
|
Gastrolity |
u ptactwa drobne kamyki, połykane wraz z pokarmem. Ulokowane w tzw. żołądku mięśniowym pomagają w rozcieraniu twardego pożywienia |
|
|
gawra |
zimowe legowisko niedźwiedzia |
|
|
ględzenie |
głos wydawany przez łanię |
|
|
Głuszak |
pisklę głuszca |
|
|
Głuszka, głuszyca |
samica głuszca |
|
|
gomółka |
samiec okresowo nie posiadający poroża |
|
|
górny wiatr |
sposób pracy psa myśliwskiego, z głową uniesioną |
|
|
grandle |
szczątkowe kły w szczęce u jeleniowatych |
|
|
grzęzy |
wymiona samic Łosia i Jelenia |
|
|
grzybek |
kula z broni gwintowanej po rozgrzybkowaniu |
|
|
guzik |
zwykle pierwsze poroże kozła |
|
|
guzikarz |
młody kozioł o porożu w kształcie niskich stożków, guzików |
|
|
gwizd |
ryj dzika |
|
H |
|
|
|
|
haki |
poroże kozicy |
|
|
huczka |
okres godowy u dzików |
|
I |
|
|
|
|
Igły |
rogowe igiełki u leśnych kuraków wyrastające po bokach palców, zanikające po tokach |
|
|
Igrzysko |
toki głuszca |
|
J |
|
|
|
|
jasła |
drabina na którą kładzie się karmę dla zwierzyny płowej |
|
|
jaźwiec |
borsuk |
|
|
jucha |
krew niedźwiedzia |
|
K |
|
|
|
|
kaban |
duży dzik |
|
|
kantak |
pazur na tylnym palcu ptaka drapieżnego |
|
|
Kaptur, kapa |
nakrycie głowy ptaka łowczego |
|
|
karmisko |
miejsce stałego dokarmiania zwierzyny |
|
|
kęsy |
zęby u drapieżników |
|
|
kicaj |
zając, czasami królik |
|
|
kiść |
zakończenie ogona żubra |
|
|
kita |
ogon lisa |
|
|
klapak |
nielotna młoda lub nielotna dojrzała kaczka w okresie zmiany upierzenia |
|
|
klapanie |
pierwsza z czterech części pieśni tokowej głuszca |
|
|
Klaskanie, korkowanie |
trzecia zwrotka pieśni głuszca |
|
|
klępa |
samica łosia, łosza |
|
|
Kłapak, klapak |
młoda, zwykle nielotna kaczka |
|
|
kniazienie |
odgłos wydawany przez przerażonego zająca |
|
|
kniejówka |
broń myśliwska o dwóch lufach kulowej i śrutowej |
|
|
kobylarz |
bardzo duży wilk |
|
|
kocica |
samica zająca |
|
|
kocięta |
młode zająca |
|
|
Kokanie |
głos wydawany przez cieciorkę (kurę cietrzewia) |
|
|
Kołnierz |
długie piórka wokół szyi koguta bataliona |
|
|
komora |
klatka piersiowa u zwierzyny |
|
|
kopno |
legowisko zająca w śniegu |
|
|
kopyra |
zając |
|
|
korkowanie |
trzecia z czterech części pieśni tokowej głuszca |
|
|
korona |
zwieńczenie poroża jelenia w formie minimum trzech odnóg |
|
|
Kosacz |
stary cietrzew |
|
|
kot |
samiec zająca |
|
|
kotlina |
zagłębienie wygrzebane w ziemi, legowisko zająca |
|
|
koza |
samica sarny |
|
|
kozioł |
samiec sarny |
|
|
kraczajka |
przenośna podpórka do broni (inna nazwa: pastorał) |
|
|
Krajce |
brzegi dzioba jastrzębia |
|
|
Krechtanie |
głosy wydawane przez głuszca podczas zapadów |
|
|
Krektun |
jednoroczny głuszec nie biorący udziału w tokach |
|
|
krykucha |
dzika kaczka wyhodowana w niewoli, wykorzystywana do wabienia kaczorów na wiosennych polowaniach w okresie godów |
|
|
kucharka |
pierwsza kaczka przybywająca na zloty |
|
|
kulka |
haczyk służący do patroszenia ptactwa |
|
|
kulkowanie |
patroszenie tuszki ptaka za pomocą kulki |
|
|
kwadruplet |
oddane cztery celne następujące po sobie strzały |
|
|
kwiat |
ogon zwierzyny płowej i borsuka |
|
|
kwiatek |
biała sierść na końcu ogona lisa |
|
L |
|
|
|
|
lampy |
oczy wilka |
|
|
latarnia |
głowa wilka |
|
|
legawiec |
wyżeł |
|
|
licówka |
łania przewodniczka |
|
|
linia |
szereg myśliwych na polowaniu zbiorowym |
|
|
linijka |
pojazd konny, służący do podwożenia myśliwych w trakcie polowania |
|
|
lira |
ogon cietrzewia |
|
|
liszka |
samica lisa |
|
|
liściarka |
zebrane i zasuszone pędy drzew i krzewów, wykładane w zimie jako karma |
|
|
lizawka |
urządzenie łowieckie instalowane w terenie, służące do wykładania soli dla zwierzyny |
|
|
locha |
samica dzika |
|
|
loftki |
gruby śrut o średnicy powyżej 4,5 mm używany do polowania na wilki |
|
|
loty |
skrzydła ptaków |
|
|
Lustro |
biała plama na barkach głuszca i cietrzewia |
|
|
lustro |
biała sierść na zadzie łani |
|
|
lustro, lusterko |
jasna sierść na pośladkach u zwierzyny płowej, u nasady ogona, talerz |
|
Ł |
|
|
|
|
łałok |
luźna, obwisła skóra podgardla żubra. |
|
|
łania |
samica jelenia, daniela |
|
|
łańka |
młoda łania, nie prowadząca cielaka |
|
|
łopatacz |
samiec łosia, o porożu w formie łopat (zobacz: badylarz) |
|
|
łopaty |
forma poroża łosia i daniela w postaci szerokich, spłaszczonych powierzchni zwieńczonych licznymi sękami |
|
|
łosza |
samica łosia, klępa |
|
|
łoszak |
młody łoś |
|
|
łowiec |
stara nazwa myśliwego |
|
|
łyżka |
ucho zwierzyny płowej |
|
M |
|
|
|
|
maisz, maiż |
młody niedoświadczony ptak łowczy, młody orzeł, jastrząb lub sokół którego zaczęto wprawiać do polowania |
|
|
majak |
czółno zamaskowane trzciną lub gałęziami, do polowań na ptactwo wodne, |
|
|
malowanie |
wycieranie się dzików i jeleni o drzewa po wyjściu z babrzyska, |
|
|
mamrotanie |
mruczenie niedźwiedzia, |
|
|
marcowanie |
okres godowy u rysia i żbika, |
|
|
marczak |
zając urodzony w marcu, |
|
|
markowanie |
zaznaczanie przez wyżła obecności zwierzyny, |
|
|
marmurek |
białe plamy na sterówkach ogona głuszca, |
|
|
matecznik |
bezpieczna ostoja zwierzyny, |
|
|
medalion |
trofeum w formie spreparowanej głowy z szyją zwierzęcia, spreparowana głowa z szyją ptaka lub ssaka, |
|
|
mener |
przewodnik psa myśliwskiego, |
|
|
michałek |
dubelt, pochodzący z drugiego lęgu, |
|
|
młody zając urodzony jesienią (nazimek) |
|
|
|
mieszek |
wabik na przepiórki, |
|
|
mięsiarz |
pogardliwe określenie myśliwego za wszelką cenę dążącego do zdobycia zwierzyny, nieetyczny myśliwy, kierujący się głównie chęcią pozyskania tuszy |
|
|
mikita |
lis, |
|
|
mikot |
wabik używany do wabienia kozłów |
|
|
miot |
część terenu z którego naganka pędzi zwierzynę podczas polowania zbiorowego, |
|
|
młode zwierząt ssących urodzone z jednej ciąży, |
|
|
|
kolejne z pędzeń na polowaniu zbiorowym |
|
|
|
młódka |
młody ptak łowczy, |
|
|
mnich |
jeleń byk o porożu w kształcie niskich guzów, |
|
|
samiec nie posiadający poroża |
|
|
|
molet |
nacięcia matujące powierzchnię szyny lub nasadę muszki w myśliwskiej broni palnej, |
|
|
morda |
pysk drapieżników, |
|
|
możdżeń |
wyrostek kostny na czaszce jeleniowatych na którym nasadzane jest poroże, |
|
|
murzyn |
młody kogut cietrzew, |
|
|
muszla |
przyrząd do wabienia jeleni byków w okresie rykowiska, |
|
|
mykita |
lis |
|
|
myłkus |
samiec zwierzyny płowej o porożu wyraźnie zniekształconym, |
|
|
myszka |
młody piżmak, |
|
N |
|
|
|
|
na kulawy sztych |
na ukos z przodu |
|
|
na pomyka |
sposób polowania na zające, polegający na tym, że myśliwy idzie przed siebie i strzela do napotkanej zwierzyny, |
|
|
na sztych |
na wprost z przodu, przodem |
|
|
nadlufka |
broń myśliwska o lufach ułożonych pionowo, |
|
|
nadoczniak |
druga odnoga wieńca jelenia byka lub łopaty daniela, |
|
|
naganiacz |
pomocnik myśliwego, którego zadaniem jest naganianie zwierzyny, |
|
|
naganka |
grupa naganiaczy współpracujących ze sobą na polowaniu zbiorowym, |
|
|
naganiacze uczestniczący w polowaniu, płoszący zwierzynę w kierunku myśliwych |
|
|
|
narogi |
jadalne narządy wewnętrzne zwierzyny grubej, |
|
|
narzynacz |
pies myśliwski szarpiący i gryzący ubitą zwierzynę, |
|
|
nazimek |
młody zając urodzony jesienią (michałek) |
|
|
nemrod |
żartobliwa nazwa myśliwego, |
|
|
nęcisko |
miejsce wyłożenia przynęty dla zwierzyny łownej |
|
|
niedokuna |
młoda kuna, |
|
|
niedolisek |
młody lis, |
|
|
niedostęp |
cecha tropu jeleniowatych, odcisk tylniego badyla nie dosięga odcisku przedniego badyla, |
|
|
niekoronny |
jeleń byk noszący wieniec, którego tyki nie mają koron, |
|
|
nielot |
młody ptak nie umiejący latać lub dorosły w okresie pierzenia, |
|
|
nogawice |
gęste upierzenie na zgrzebłach głuszca, |
|
|
norowce |
psy myśliwskie przeznaczone do pracy w norach, |
|
|
nurek |
ptak łowczy potrafiący atakować od spodu, |
|
O |
|
|
|
|
obciąć |
ustalić za pomocą tropienia obecność zwierzyny w miocie, |
|
|
obcierka |
strzał raniący powierzchownie zwierza, |
|
|
objazd |
sposób polowania szczególnie na lisa, polegający na objeżdżaniu znajdującej się na polu zwierzyny tak aby zbliżyć się na odległość strzału, |
|
|
obkładanie |
przeszukiwanie przez psa myśliwskiego pola w celu wystawienia lub wypłoszenia ptactwa, (inaczej okładanie), |
|
|
oczniak |
pierwsza od róży odnoga wieńca jelenia i łopaty daniela, |
|
|
oczyć |
rozglądanie się zwierzyny, |
|
|
odbić |
odłączyć się od stada, |
|
|
odkapturzyć |
zdjąć kaptur z głowy ptaka łowczego, |
|
|
odnoga |
odgałęzienie tyki w porożu jeleniowatych, |
|
|
odprawa |
nagroda dla psów gończych w postaci patrochów upolowanej przy ich pomocy zwierzyny, |
|
|
odprzodówka |
dawna broń myśliwska ładowana od przodu, |
|
|
odtrąbić |
grać na sygnałówce, sygnały zakończenia polowania lub na śmierć ubitej zwierzyny, |
|
|
odtylcówka |
broń myśliwska ładowana od tyłu, |
|
|
odwiatr |
woń wydzielana przez strzeloną zwierzynę, |
|
|
odyniec |
samiec dzika powyżej 4 lat, |
|
|
odzew |
odezwanie się na trąbce, w odpowiedzi na sygnał myśliwski, |
|
|
oganiać |
obieganie przez jelenia byka chmary łań w czasie rykowiska, |
|
|
okno |
otwór wejściowy do nory lisa, |
|
|
omyk |
ogon zająca, |
|
|
opalone |
brązowe lub czarne zabarwienie oręża dzika i haków jelenia, |
|
|
opierak |
trzecia od czaszki odnoga w porożu jelenia |
|
|
opolować |
objąć polowaniem część łowiska, |
|
|
oręż |
trofeum myśliwskie z dzika - szable i fajki, czasem wieniec jelenia, |
|
|
organista |
młody jeleń byk, który pierwszy rozpoczyna rykowisko, |
|
|
osacznik |
dawna nazwa naganiacza, |
|
|
osada |
łoże, |
|
|
osadzanie zwierzyny |
zatrzymywanie w miejscu zwierzyny przez psa, |
|
|
osiadła |
zwierzyna, która nie zmienia swojej ostoi, |
|
|
osiemnastak |
jeleń byk o dziewięciu odnogach na każdej tyce, |
|
|
oskrzydlić |
postrzelić ptaka w skrzydło, |
|
|
osmużać |
obielić zająca lub królika (ściągnąć skórę), |
|
|
ostatni kęs |
włożony w pysk strzelonej zwierzyny fragment złomu, zielona część rośliny, którą wkłada się upolowanej zwierzynie roślinożernej do pyska |
|
|
ostęp |
część lasu z ostoją zwierzyny, |
|
|
ostoja |
teren stałego przebywania zwierzyny, |
|
|
ostroga |
wyrostek z tyłu odnóży kuraków, |
|
|
pierwszy sęk łopaty daniela, |
|
|
|
ostrolotka |
trofeum z jednej z lotek w skrzydle cietrzewia i słonki, |
|
|
ostry |
o psie - cięty, |
|
|
oszczek |
szczekanie psa myśliwskiego, sygnalizującego znalezienie lub wytropienie zwierzyny, |
|
|
oślada |
trop kury na śniegu, |
|
|
otok |
długa smycz służąca do prowadzenia psa myśliwskiego, |
|
|
otrąbić |
ogłosić koniec polowania sygnałem myśliwskim, |
|
|
otropić |
ustalić miejsce przebywania zwierzyny za pomocą tropów, |
|
|
owca |
samica muflona, |
|
Ó |
|
|
|
|
ósmak |
jeleń byk z wieńcem o czterech odnogach na każdej tyce, |
|
P |
|
|
|
|
padać w ogniu |
zwierzyna, która po strzale pozostaje na miejscu, |
|
|
pancerz |
upierzenie piersi głuszca, |
|
|
zewnętrzna powłoka pocisku kulowego, |
|
|
|
twardy łój pod skórą karku i grzbietu odyńca w okresie huczki, |
|
|
|
paprać się |
piaskowa kąpiel ptaków, |
|
|
paprzysko |
miejsce piaskowych kąpieli ptaków, |
|
|
paradoks |
gwintowanie końca lufy w broni śrutowej, |
|
|
parasol |
typ paśnika dla zwierzyny w kształcie parasola, |
|
|
parkot |
woń jelenia byka podczas rykowiska, |
|
|
parkoty |
okres godowy zajęcy, |
|
|
parostki |
poroże sarny kozła, |
|
|
pasynek |
odnoga na łopacie łosia, |
|
|
paszcza |
otwór gębowy niedźwiedzia, rysia, wilka i psa, |
|
|
paśnik |
urządzenie łowieckie do zadawania karmy zwierzynie, drewniana konstrukcja służąca do dokarmiania zwierzyny grubej, szczególnie w okresie zimowym. |
|
|
patrochy |
niejadalne wnętrzności zwierzyny, |
|
|
patroszenie |
usuwanie wnętrzności strzelonej zwierzyny, |
|
|
patry |
inaczej trzeszcze, oczy zająca, |
|
|
perły |
zgrubienia i wyrostki na tykach jelenia i rogacza, |
|
|
perukarz |
kozioł o porożu zdeformowanym w kształcie narośli, zwykle pokrytej scypułem, związane z utratą jąder, |
|
|
pędzel |
inaczej wiecheć - kiść włosów na organach płciowych byka, tryka i dzika, |
|
|
pędzelek |
kępka włosów na uchu rysia, |
|
|
pędzenie |
naganianie zwierzyny przez nagankę w kierunku myśliwych, |
|
|
pętla |
krótkie rzemyki służące przytrzymaniu ptaka łowczego, |
|
|
splątane tropy zająca na śniegu, |
|
|
|
pianie |
wydawanie ostrego głosu przez koguta bażanta, |
|
|
piastun |
młody niedźwiedź, samiec pozostający z matką do następnego roku, |
|
|
pielesz |
gniazdo ptaka drapieżnego, |
|
|
pień |
wyrostek kostny na czole samców zwierzyny płowej, na którym osadzone jest poroże, |
|
|
pierzenie się |
wymiana upierzenia u ptaków, |
|
|
pies |
samiec borsuka, lisa i jenota, |
|
|
pióra |
patrz chyb, |
|
|
piórko malarskie |
ostrolotka u słonki, |
|
|
piórkować |
dobijać postrzelonego ptaka, |
|
|
pióro |
nazwa ptactwa łownego, |
|
|
piston |
inaczej kapiszon - spłonka, |
|
|
pistonówka |
strzelba kapiszonowa, |
|
|
piszczałka |
wabik na jarząbki, |
|
|
piszczeć |
wydawanie głosu przez kozę, |
|
|
plusk |
kielnia - ogon bobra, |
|
|
płaszcz |
pancerz - zewnętrzna powłoka pocisku kulowego, |
|
|
płochacz |
pies myśliwski do płoszenia zwierzyny z zarośli, |
|
|
płowa zwierzyna |
jelenie, sarny, łosie i daniele, |
|
|
pniaki |
haki - grandle, |
|
|
pochwa |
futerał na głownię białej broni myśliwskiej, |
|
|
pocisk |
rażąca część naboju myśliwskiego, |
|
|
podchód |
sposób polowania, podchodzenie zwierzyny na odległość strzału, |
|
|
podeszwa |
spód stopy niedźwiedzia, |
|
|
podjazd |
rodzaj polowania, polegający na podjeżdżaniu do zwierzyny przez myśliwego furmanką lub saniami, |
|
|
podkładacz |
myśliwy, który naprowadza psy na trop zwierzyny, |
|
|
podkowa |
brązowy łuk na piersi kuropatwy, |
|
|
podlot |
młody ptak, zaczynający latać, |
|
|
podpórka |
laska lub rozwidlony drążek do podparcia broni przy strzale, |
|
|
podprowadzać |
zaprowadzić myśliwego na spotkanie ze zwierzyną, |
|
|
podryw |
sposób polowania, polegający na strzelaniu do ptactwa płoszonego przez samego myśliwego, |
|
|
podrywać się |
zrywanie się ptaków do lotu, |
|
|
podstrzelić |
strzelać do zwierzyny wychodzącej na sąsiada, podczas polowania zbiorowego, |
|
|
poduszka |
baka - wypukłość na kolbie broni myśliwskiej, do której przykłada się policzek, |
|
|
pojedynek |
samiec zwierzyn, wiodący samotny tryb życia, |
|
|
pokot |
rozkład - ogół upolowanej zwierzyny, ułożony na zakończenie polowania z zachowaniem myśliwskiej hierarchii gatunków |
|
|
polano |
wiecha - ogon wilka, |
|
|
pole |
określenie wieku psa myśliwskiego , rok pracy psa |
|
|
położyć |
upolować celnym strzałem, |
|
|
pomiatać |
wydawać potomstwo, u psów, borsuków, wilków i lisów, |
|
|
pomruk |
głos wydawany przez jelenia byka i borsuka, |
|
|
pomykać |
biec (o lisie, zającu i króliku), |
|
|
ponowa |
świeży opad śniegu, |
|
|
poprawka |
drugi strzał do tej samej zwierzyny, |
|
|
poroże |
wyrostki kostne, nasadzane na możdżeniach u jeleniowatych, zrzucane corocznie i ponownie nasadzane, |
|
|
poryk |
jednorazowy, głośny ryk jelenia byka, |
|
|
posadzić |
strącenie zdobyczy na ziemię przez ptaka łowczego, |
|
|
poskromić |
zmusić ptaka łowczego do poddania się woli układającego, |
|
|
posoka |
farba - krew zwierzyny grubej, |
|
|
posokowiec |
pies myśliwski pracujący na farbie, |
|
|
postrzał |
miejsce trafienia zwierzyny, |
|
|
postrzałek |
zwierz raniony, |
|
|
posyp |
daszek - paśnik dla kuropatw lub bażantów, |
|
|
posznurować |
o lisie pobiec prosto, |
|
|
prawka |
prawa lufa broni myśliwskiej, |
|
|
prosić się |
wydawanie potomstwa przez lochę, |
|
|
prośna |
ciężarna locha, |
|
|
prowadzenie |
przewodzenie stadu, |
|
|
opieka samicy nad potomstwem, |
|
|
|
przesuwanie lufy za poruszającym się celem, |
|
|
|
przechera |
sprytny lis, |
|
|
przecinka |
wycięta w lesie wizura lub ścieżka, |
|
|
przelatek |
dzik urodzony w ubiegłym roku,czyli w drugim roku życia |
|
|
przelot |
patrz ciąg - loty na żerowiska, |
|
|
przelot |
wiosenne i jesienne wędrówki ptaków do miejsc lęgowych lub na zimowiska, |
|
|
przełaj |
w dawnej Polsce, jeden z ciężarów łowieckich, polegający na pilnowaniu zwierzyny zmieniającej swoją ostoję, |
|
|
przesadzić |
przeskakiwanie zwierzyny przez linię myśliwych, |
|
|
przesmyk |
stałe miejsca przechodzenia zwierzyny zmieniającej ostoję, |
|
|
przestęp |
trop jelenia charakteryzujący się tym, że odcisk tylnego badyla przekracza odcisk badyla przedniego, |
|
|
przetrzebić |
zmniejszyć znacznie liczbę zwierzyny, |
|
|
przewód |
kanał w lufie, |
|
|
przeziernik |
przyrząd celowniczy z otworem w środku, zastępuje szczerbinkę, |
|
|
przezimek |
zwierzyna urodzona poprzedniego roku, |
|
|
przodownica |
łania, locha, owca prowadząca chmarę, watachę, stado, |
|
|
przybitka |
korek z wojłoku lub tektury oddzielający śrut od prochu, |
|
|
przyrzut |
szybkie przyłożenie broni do ramienia, |
|
|
przyspiesznik |
urządzenie ułatwiające oddanie precyzyjnego strzału, |
|
|
przystrzelanie broni |
wyregulowanie przyrządów celowniczych, |
|
|
ptak łowczy |
drapieżny ptak, używany do polowań, |
|
|
ptaszarnia |
pomieszczenie dla ptaków łowczych, |
|
|
ptaszniczka |
długa myśliwska broń palna, używana do polowań na ptaki, |
|
|
pudlarz |
myśliwy, który podczas polowania grupowego oddał najwięcej chybionych strzałów |
|
|
pudło |
chybiony strzał, |
|
|
puller |
obsługujący maszyny do podawania rzutków, |
|
|
pyza |
nos żubra i łosia, |
|
R |
|
|
|
|
rabiec |
młody ptak łowczy, jeszcze pstrokaty; lub (z ros.), młody sokół lub jastrząb, nazwa od rabego koloru upierzenia |
|
|
racica |
rozdwojone kopyto zwierzyny płowej, żubra, kozicy, muflona i dzika, |
|
|
raciczki |
szpile - wyrostki rogowe znajdujące się powyżej racic, |
|
|
rakieta |
zaznaczenie strzału komorowego przez zwierzynę płową, podskok, |
|
|
rant |
kryza, |
|
|
rapcie |
racice dzika |
|
|
rapeta |
noga dzika, |
|
|
remiza |
porośnięty krzewami i drzewami teren wśród pól, |
|
|
repetier |
powtarzalna, kulowa broń myśliwska, |
|
|
repetować |
przeładować broń po oddaniu strzału, |
|
|
roczniak |
jednoroczne zwierzę, |
|
|
rogacz |
kozioł - samiec sarny, |
|
|
rogi |
kostne wyrostki z pochwami rogowymi na kościach czołowych żubra, kozicy i muflona, |
|
|
rogować |
uderzać rogami, dotyczy równierz zwierzyny płowej, |
|
|
rohatyna |
dawna myśliwska broń drzewcowa, |
|
|
rojst |
bagniste i grząskie miejsce, zwykle ostoja łosia, |
|
|
rosochy |
poroże łosia w formie łopat |
|
|
rozbić się |
rozproszyć, np. stado kuropatw czy wataha dzików, |
|
|
rozdęcie |
uszkodzenie lufy polegające na rozszerzeniu średnicy lufy, |
|
|
rozerwanie |
uszkodzenie lufy polegające na miejscowym rozerwaniu jej, |
|
|
rozkład |
patrz pokot, |
|
|
rozładowanie |
wyjęcie naboi z komory nabojowej i magazynka, |
|
|
rozłoga |
rozstaw poroża,rozpiętość tyk poroża zwierzyny płowej, |
|
|
rozpórka |
prawidło do suszenia skór zwierząt futerkowych, |
|
|
rozrzut |
odchylenie pocisków od idealnego toru, |
|
|
róg |
wabik na jelenia, |
|
|
trąbka myśliwska, |
|
|
|
wyrostek czołowy u pustorogich, |
|
|
|
róża |
pierścień kostny otaczający tykę u nasady w porożu zwierzyny płowej, |
|
|
róża daszkowa |
róża o spadzistym kształcie, |
|
|
róże |
pierścienie kostne u nasady poroża zwierzyny płowej |
|
|
rudel |
stado saren |
|
|
rudel |
stadko, stado saren |
|
|
ruja |
okres godowy, |
|
|
rujka |
głos wydawany przez byka łosia podczas pokrywania klępy, |
|
|
rujowisko |
zagłębienie w ziemi wykonane przez daniela, w którym odbywa się krycie łań, |
|
|
rusznikarz |
rzemieślnik, zajmujący się wyrobem lub naprawą broni palnej, |
|
|
ruszyć |
wypędzić zwierzynę z ostoi, |
|
|
rwać się |
zrywanie się ptactwa, |
|
|
ryczeć |
wydawanie głosu przez jelenie byki podczas rykowiska, |
|
|
ryk |
głos jelenia byka podczas rykowiska, |
|
|
rykoszet |
odbicie się kuli lub śrutu od przeszkody, zmieniające kierunek lotu pocisku, |
|
|
rykowisko |
okres, miejsce godów jeleni |
|
|
rzucać |
wydawać potomstwa, |
|
|
rzutek |
krążek z łupliwego materiału, będący celem przy strzelaniu sportowym z myśliwskiej broni śrutowej, |
|
|
rzutkarz |
strzelający sportowo do rzutków, |
|
S |
|
|
|
|
sadlisty |
zwierzyna obrośnięta tłuszczem, |
|
|
sadowić |
umieszczać ptaka łowczego na berle, |
|
|
sady |
zlatywanie się w jedno miejsce kaczek, |
|
|
sadyba |
koliba, kwatera myśliwska |
|
|
sadzić |
szybki bieg zwierzyny, |
|
|
sagalasówka |
dawna broń myśliwska, z końca XVIII wieku, |
|
|
sak |
rodzaj sieci do łapania ptaków, |
|
|
samopał |
kłusownicza broń, działająca samoczynnie po potrąceniu przez przechodzące zwierzęta, |
|
|
samura |
stara samica dzika żyjąca samotnie |
|
|
sarnina |
dziczyzna z sarny, |
|
|
scypuł |
owłosiony, ukrwiony naskórek pokrywający formujące się poroże |
|
|
sekundowanie |
naśladowanie przez wyżła innego, który wystawia zwierzynę, |
|
|
selekcjoner |
myśliwy posiadający uprawnienia do wykonywania odstrzału selekcyjnego, |
|
|
selekt |
zwierzę kwalifikujące do odstrzału selekcyjnego, np. z powodu słabych cech dziedzicznych |
|
|
sęk |
wyrostek na łopacie daniela i łosia, |
|
|
sęki |
rogowe palczaste odrosty na łopatach daniela |
|
|
sfora |
rzemień do prowadzenia psów gończych, |
|
|
sfora |
kilka lub kilkanaście psów gończych, |
|
|
siać |
duży rozrzut broni myśliwskiej, |
|
|
siadło |
drzewo, na którym zasiadł na noc głuszec |
|
|
siąg |
rozpiętość skrzydeł ptaków, |
|
|
sidło |
kłusownicza pętla do łapania zwierzyny, |
|
|
siekaniec |
używane zamiast śrutu drobne kawałki ołowiu lub innego metalu, |
|
|
sierść |
uwłosienie zwierzyny, |
|
|
sierść |
określenie zwierzyny płowej przy układaniu pokotu, |
|
|
sietnik |
mający pieczę nad sieciami w dawnej służbie łowieckiej, |
|
|
siodło |
biała plama po obu stronach grzbietu muflona, |
|
|
siuta |
koza, samica sarny |
|
|
skałka |
w broni skałkowej, krzemień do krzesania iskier, |
|
|
skałkówka |
dawna broń myśliwska, odpalana iskrą ze skałki, |
|
|
skarmiać |
zużycie karmy do karmienia zwierzyny, |
|
|
skład |
postawa strzelecka myśliwego, |
|
|
składać się |
podniesienie broni do dołka strzeleckiego, |
|
|
składność broni |
dopasowanie broni do myśliwego, |
|
|
skłuć |
dobić kordelasem postrzałka, |
|
|
skłusować |
pozyskać nielegalnie zwierzynę, |
|
|
skoki |
nogi zająca, |
|
|
część nóg ptaka, |
|
|
|
skolenie |
głos lisa, |
|
|
skrocz |
kłus łosia, polegający na równoczesnym posuwaniu obu lewych badyli, a następnie obu prawych, |
|
|
skrom |
tłuszcz zająca i królika, |
|
|
skromny |
tłusty, |
|
|
skrzekot |
niepłodny mieszaniec cietrzewia i głuszca, |
|
|
skrzydła |
flanki - ustawiane pod kątem prostym do linii myśliwych, krańcowe stanowiska, |
|
|
słuchy |
uszy dzika, zająca i królika, |
|
|
słupek |
siad na tylnych skokach zająca lub królika, |
|
|
smuż |
skóra zająca i królika, |
|
|
smycz |
rzemień lub linka do prowadzenia psa przy nodze, |
|
|
sokolarnia |
miejsce hodowli ptaków łowczych, |
|
|
sokolnictwo |
układanie i polowanie z ptakami łowczymi, |
|
|
sokolnik |
polujący z ptakami łowczymi lub je układający, |
|
|
solnik |
lizawka, |
|
|
spadły |
słaby wychudzony zwierz, |
|
|
spałowanie |
zdzieranie zębami przez jelenie, łosie i daniele, kory z drzew, |
|
|
spłonka |
część naboju myśliwskiego, służąca do zapalenia prochu, |
|
|
spudłować |
nie trafić do zwierzyny, |
|
|
spust |
język spustowy broni myśliwskiej, |
|
|
spuścić |
zwolnić psa z otoku lub smyczy, |
|
|
zestrzelić lecącego ptaka, |
|
|
|
stanowić |
zatrzymanie przez psy gonionego zwierza, dające możliwość dojścia i oddania strzału myśliwemu, |
|
|
stanowisko |
miejsce gdzie myśliwy oczekuje na zwierza, |
|
|
starka |
samica ptaka wodząca młode, |
|
|
staśmienie wieńca |
silnie spłaszczone tyki poroża jelenia, |
|
|
stawka |
noga lisa i borsuka, |
|
|
stękanie |
głos byka jelenia i łosia, przypominający stękanie, |
|
|
stopa |
określenie powierzchni ziemi podczas polowania, |
|
|
stopka |
zakończenie kolby broni myśliwskiej, |
|
|
stożek przejściowy |
zwężanie się przewodu lufy za komorą nabojową, |
|
|
stójka |
zatrzymanie się psa legawego, w charakterystycznej pozie, przed zwietrzoną zwierzyną, |
|
|
strąbić |
zwołać myśliwych za pomocą trąbki, |
|
|
stroik |
wabik na ptaki, |
|
|
strugi |
przednie siekacze zająca i królika, |
|
|
strychulec |
krótko obcięty ogon wyżła niemieckiego, |
|
|
strzałowe |
opłata za pozyskaną zwierzynę, |
|
|
strzelba |
śrutowa broń myśliwska, |
|
|
strzelony |
zwierz trafiony śmiertelnie, |
|
|
strzyc |
obgryzać rośliny, |
|
|
nadstawiać uszu, |
|
|
|
strzyże |
wąsy, włosy u nasady nosa zająca |
|
|
suka |
samica psa, lisa, jenota lub borsuka, |
|
|
suknia |
sierść zwierzyny płowej i dzika, |
|
|
sygnałówka |
myśliwska, metalowa trąbka do grania sygnałów myśliwskich, |
|
|
syk |
jeden z głosów cietrzewia, wydawany podczas toków, |
|
|
sylwetka |
obrys zwierza, |
|
|
szabas |
przerwa w tokach cietrzewia podczas wschodu słońca, |
|
|
szable |
kły dzika wyrastające z dolnej żuchwy |
|
|
szarak |
zając, |
|
|
szarawary |
długie włosy obrastające uda ssaków drapieżnych, |
|
|
szarża |
atak dzika, |
|
|
szczecina, szczeć |
włosy na ciele dzików, |
|
|
szczek |
głos wydawany przez psy, lisy i sarny, |
|
|
szczenna |
ciężarna suka, |
|
|
szczerbinka |
część przyrządów celowniczych otwartych na lufie broni myśliwskiej, |
|
|
szczotki |
igły - piórka u nóg koguta głuszca w okresie godowym, |
|
|
szczuć |
gonić zwierzynę chartami, |
|
|
szczwacz |
osoba układająca charty i ogary |
|
|
szczwać |
polować z chartami, |
|
|
szczwany |
zwierz doświadczony, chytry, |
|
|
szczypce |
dawniej kleszcze do łapania borsuków żywcem, |
|
|
szdlarz |
samiec jeleniowatych o porożu bez odnóg, |
|
|
szesnastak |
jeleń byk o ośmiu odnogach na tykach, |
|
|
szesnastka |
myśliwska broń śrutowa kaliber 16 |
|
|
szlak |
droga, którą często ciągnie zwierzyna, |
|
|
szlakować |
tropić zwierzynę, |
|
|
szlifowanie |
czyhitanie, głucha pieśń - ostatnia zwrotka pieśni głuszca, |
|
|
sznur |
trop wilka lub lisa, |
|
|
sznury |
fladry, |
|
|
szóstak |
samiec z rodziny jeleniowatych o porożu z dwiema odnogami na obu rogach |
|
|
szpicak |
samiec z rodziny jeleniowatych w pierwszym porożu bez odnóg |
|
|
szpile |
raciczki, |
|
|
szpilki |
igły, |
|
|
szpony |
palce ptaków drapieżnych, uzbrojone w pazury, |
|
|
sztucer |
myśliwska broń kulowa z gwintowaną lufą |
|
|
sztuka |
pojedynczy zwierz, |
|
|
szyć |
strzelać wiele razy, |
|
|
szydlarz |
samiec z rodziny jeleniowatych w drugim porożu bez odnóg |
|
|
szydło |
ostre zakończenie tyk jelenia byka i kozła, |
|
|
tyka jeleniowatych pozbawiona odnóg, |
|
|
|
szyjka |
najwęższa część łoża, służąca za uchwyt broni, |
|
|
szyna |
połączenie luf broni myśliwskiej śrutowej lub kombinowanej, |
|
Ś |
|
|
|
|
ściągać |
wolne dochodzenie psa do zwietrzonej zwierzyny, |
|
|
zrywać strzeloną zwierzynę, |
|
|
|
ścinka |
sierść zwierza obcięta kulą w miejscu trafienia, |
|
|
fragmenty sierści, odcięte od tuszy przez pocisk. |
|
|
|
ślad |
dawniej trop, |
|
|
znak pozostawiony przez zwierzynę, poza tropem, |
|
|
|
śladować |
tropić, |
|
|
ślepia |
oczy drapieżników, |
|
|
ślimy |
rogi muflona, |
|
|
śrut |
ołowiane kulki, stanowiące pocisk naboju śrutowego, |
|
|
śrutówka |
myśliwska broń śrutowa, |
|
|
świeca |
pionowy lot śmiertelnie postrzelonego ptaka, |
|
|
rakieta - skok zwierzyny płowej, rażonej strzałem na komorę, |
|
|
|
świece |
oczy żubra, zwierzyny płowej, kozicy, muflona i dzika |
|
|
świst |
głos wydawany przez wydry w okresie godowym, |
|
|
ostrzegawczy głos wydawany przez muflony, kozice i tchórze, |
|
|
|
odgłos skrzydeł przecinających powietrze, |
|
|
|
świstanie |
głos wydawany przez słonkę w czasie ciągu, |
|
T |
|
|
|
|
tabakiera |
zakończenie gwizdu, nos u dzika |
|
|
tabun |
duże stado dzikich gęsi lub kaczek, |
|
|
talerz |
lustro, chusteczka, serwetka - biała plama na zadzie jeleniowatych, |
|
|
tarzać się |
kąpać się w piasku, dotyczy jeleni i dzików, |
|
|
tarzawisko |
suche, piaszczyste miejsce, w którym tarzają się jelenie i dziki, |
|
|
tchórek |
fretka, |
|
|
teriery |
grupa psów myśliwskich, używana do polowań jako dzikarze, płochacze i norowce, |
|
|
toki |
gra godowa ptaków, |
|
|
tokowik |
ptak, który pierwszy odzywa się na tokowisku, |
|
|
tokowisko |
sadowisko - teren na którym ptaki odbywają gody, |
|
|
ton główny |
korkowanie - trzecia zwrotka pieśni głuszca, |
|
|
trafić |
ubić zwierzynę celnym strzałem, |
|
|
trąbka brzozowa |
wabik na łosia, |
|
|
trelowanie |
druga zwrotka pieśni głuszca, |
|
|
tresura |
układanie psa myśliwskiego, |
|
|
trofeum |
spreparowane części zwierzyny łownej, |
|
|
trojak |
trójlufka, |
|
|
troki |
pętle, rzemienne lub sznurowe, do noszenia ubitego ptactwa, rodzaj wielorzemykowych pęt, zazwyczaj skórzanych lub sznurkowych, służących do noszenia upolowanego ptactwa. |
|
|
trop |
odciski stóp zwierząt na śniegu lub na ziemi, |
|
|
trop sfarbowany |
trop farbującej zwierzyny, |
|
|
trop wejściowy |
trop prowadzący do tropionego miotu, |
|
|
trop wyjściowy |
trop prowadzący na zewnątrz tropionego miotu, |
|
|
tropienie |
śledzenie zwierzyny po tropach, |
|
|
dochodzenie postrzelonej zwierzyny, |
|
|
|
trójlufka |
trzylufowa broń myśliwska, |
|
|
tryplet |
trzy celne strzały jednego myśliwego do różnych celów, |
|
|
trzebienie |
usuwanie jąder ubitej zwierzynie, |
|
|
trzeszcze |
bałuchy, blaski - oczy zająca, |
|
|
trzewik |
skórzana, czasem gumowa nakładka na kolbę, służąca do przedłużenia kolby lub amortyzowania odrzutu, |
|
|
trzymać |
osaczenie zwierzyny przez psy myśliwskie, |
|
|
tumak |
kuna leśna, |
|
|
turzyca |
sierść zająca i królika, |
|
|
nazwa zajęcy i królików, |
|
|
|
tusza |
ciało upolowanej zwierzyny grubej |
|
|
tuszka |
ciało upolowanej zwierzyny drobnej |
|
|
tyka lub tyczka |
róg u samców z rodziny jeleniowatych |
|
U |
|
|
|
|
ubić |
ustrzelić zwierzynę, |
|
|
ubranie |
ubarwienie ptaków, |
|
|
uciąć |
nagle przerwać pieśń tokową, |
|
|
udziec |
udo zwierzyny grubej, |
|
|
ukrócić |
przyzwyczaić ptaka łowczego do ludzi, psów i koni, |
|
|
unosić |
przyzwyczaić ptaka łowczego do przebywania na ręce sokolnika, |
|
|
uperlenie |
wyrostki kostne pokrywające tyki kozła i jelenia byka, |
|
|
upolować |
zdobyć zwierzynę w czasie polowania, |
|
|
uroczysko |
odludne miejsce w knieji, |
|
|
część łowiska, |
|
|
|
usmoł |
dzik o sukni oblepionej żywicą, |
|
|
ustrzelić |
ubić zwierzynę, |
|
|
uszy |
czuby z piór wyrastające z tyłu głowy samca bataliona, |
|
|
uwabić |
nauczyć ptaka łowczego powracania na rękawicę, |
|
V |
|
|
|
|
varmint |
rodzaj sztucera z nieco cięższą, masywniejszą lufą, bez muszki i szczerbinki. |
|
W |
|
|
|
|
wab |
wabienie - naśladowanie przez myśliwego głosów zwierząt lub ptaków, mające na celu zbliżenie się lub sprowokowanie do odezwania się, |
|
|
wabidło |
przyrząd do wabienia ptaka łowczego, |
|
|
wabik |
przyrząd do wabienia zwierzyny łownej, |
|
|
wachlarz |
ogon koguta głuszca, |
|
|
wadera |
wilczyca - samica wilka, |
|
|
waga |
stała ścieżka zwierzyny, |
|
|
walić |
iść na myśliwego, |
|
|
warchlak |
dzik w pierwszym roku życia, |
|
|
warczenie |
odgłosy wydawane przez rysia w okresie godów, |
|
|
warowanie |
pozycja psa, leżenie, |
|
|
wataha |
stado wilków lub dzików, |
|
|
wąsacz |
stary kogut dropia, |
|
|
wąsy |
długie pióra przy dziobie koguta dropia, |
|
|
węglarz |
lis o ciemnym ubarwieniu pyska i stawek, |
|
|
wiara myśliwska |
grupa myśliwych, |
|
|
wiatr |
węch psa myśliwskiego, |
|
|
zapach zwierzyny, |
|
|
|
widlica |
rozwidlenie odnogi lub tyki u jeleniowatych, |
|
|
widłak |
samiec z rodziny jeleniowatych o porożu z jedną odnogą na obu rogach |
|
|
widłówka |
młoda kuropatwa po utracie środkowych sterówek, |
|
|
wiecha |
polano, |
|
|
wiecheć |
pędzel, |
|
|
wieczny ósmak |
jeleń byk, który z roku na rok powtarza poroże w formie ósmaka, |
|
|
wielotykowiec |
jeleń byk lub rogacz o porożu składającym się z więcej niż dwóch tyk, |
|
|
wieniec |
poroże jelenia byka, |
|
|
wieniec jednostronnie koronny |
wieniec z koroną na jednej tyce, |
|
|
wieniec koronny |
wieniec zakończony koronami, |
|
|
wietrznik |
nos zwierząt drapieżnych i psa, |
|
|
wietrzyć |
badać otoczenie za pomocą węchu, |
|
|
wilczek |
młody wilk, |
|
|
wilczura |
futro z wilczych skór, |
|
|
wilczy chód |
sposób poruszania się watahy wilków, polegający na stawianiu łap dokładnie w trop pierwszego wilka, |
|
|
wilczy dół |
stosowana dawniej pułapka na zwierzynę, głównie wilki, |
|
|
wilczyca |
wadera - samica wilka, |
|
|
wiosła |
nogi ptaków wodnych, |
|
|
wizurka |
przecinka w lesie, umożliwiająca obserwację lub oddanie strzału, |
|
|
wlot |
miejsce trafienia zwierzyny, |
|
|
włóczenie |
znoszenie przez borsuka ściółki do wyścielenia nory, |
|
|
włóczka |
wleczenie zabitego zwierzęcia w celu stworzenia tropu, do szkolenia psa lub zwabienia drapieżników, |
|
|
wnyk |
pętla do łapania zwierzyny, zastawiana przez kłusownika |
|
|
wodzić |
prowadzić młode, |
|
|
wtok |
wgłębienie w łusce naboju kulowego, |
|
|
wybębnić |
wypłoszyć zwierzę z dziupli przez stukanie w pień drzewa, |
|
|
wybijak |
przyrząd do wybijania spłonki z łuski pocisku śrutowego, |
|
|
wyciąg |
urządzenie do wyciągania łuski z komory nabojowej, |
|
|
wycie |
głos wilka, |
|
|
wyciec |
ucieczka po ziemi ptaków łownych, |
|
|
wycieranie poroża |
ścieranie scypułu przez jeleniowate, |
|
|
wycinek |
dzik samiec w trzecim, czwartym roku życia |
|
|
wyciskać |
wygonić zwierzynę z kryjówki, |
|
|
wykot |
narodziny młodych u królika, zająca, sarny, kozicy i muflona |
|
|
wylot |
otwór przewodu lufy, |
|
|
miejsce wyjścia kuli z tuszy strzelonej zwierzyny, |
|
|
|
otwór nory lisa lub borsuka, |
|
|
|
wypalić |
wystrzelić, |
|
|
wyprzedzenie |
zakład jaki daje się celując i strzelając do poruszającego się zwierzęcia |
|
|
wyrzutnik |
eżektor, |
|
|
wystawić |
wskazywać zwierzynę przez psa lub innego myśliwego, |
|
|
wyżły |
grupa psów myśliwskich, |
|
|
wżery |
rak - wgłębienia w lufie powstałe wskutek działania rdzy, |
|
Z |
|
|
|
|
zabawca |
pies gończy, który nie mogąc odnaleźć tropu, szuka i głosi w jednym miejscu, |
|
|
podbiegać na spotkanie z będącym w ruchu zwierzem, |
|
|
|
zachodzić |
udawać się na stanowisko, |
|
|
zaciąg |
opóźniony wystrzał, spowodowany nie właściwym spalaniem się prochu, |
|
|
zacinać się |
nagłe zastygnięcie wyżła w czasie okładania pola, |
|
|
niesprawność broni, |
|
|
|
zajady |
kęsy, |
|
|
zajęczyca |
samica zająca, |
|
|
zakład |
miot, |
|
|
zalegać |
zatrzymanie się zwierzyny na wypoczynek, |
|
|
zapady |
wieczorne przyloty kogutów głuszca na tokowisko, |
|
|
zarzynanie |
zabijanie przez wilka zdobyczy, |
|
|
zasadzanie głuszca |
umiejscowienie zapadającego wieczorem głuszca, |
|
|
zasiadka |
oczekiwanie w ukryciu na zwierzynę, |
|
|
zasięg |
granica skutecznego strzału, |
|
|
zaśnieżyć się |
zagrzebywanie się w śniegu kuropatw i cietrzewi, podczas dużych mrozów, |
|
|
zatrop |
miejsce w pobliżu tropu wejściowego do miotu, |
|
|
zaznaczenie strzału |
reakcja ruchowa zwierzyny w zależności od miejsca trafienia, |
|
|
zbarczyć |
postrzelić praka w skrzydło, |
|
|
zbuchtowana ziemia |
kawałek ziemi, z którego została zdarta darń przez dziki |
|
|
zdołować |
strzelić poniżej celu, |
|
|
zestrzał |
miejsce, w którym stało zwierzę w chwili przyjęcia kuli. |
|
|
zew |
ryk jelenia podczas rykowiska, |
|
|
zew |
wycie wilków, |
|
|
zgasić |
ubić zwierza będącego w ruchu celnym strzałem, |
|
|
zgórować |
trafić powyżej celu, |
|
|
zgrać |
ustawić do oka przyrządy celownicze, |
|
|
zgraja |
wataha - stado wilków, |
|
|
zgryzać |
obgryzać pędy drzew, |
|
|
zgrzebła |
cieki, |
|
|
zierniki |
oczy ptaków, |
|
|
zimować |
przebywać w zimie w danym łowisku, |
|
|
zimowisko |
miejsce spędzania zimy ptaków wędrownych, |
|
|
zlatywanie |
sfruwanie koguta głuszca do kur na ziemię, |
|
|
zloty |
gromadzenie się ptaków w jednym miejscu, |
|
|
złaja |
łaja - kilka sfor ogarów, większa liczba dzikarzy, |
|
|
złamać się |
o ptaku trafionym czystym strzałem, |
|
|
złom |
gałązka z drzewa iglastego wsadzana do pyska zwierząt ułożonych w pokocie |
|
|
złożyć się |
przyjąć właściwą postawę strzelecką, |
|
|
zostać w ogniu |
o zwierzynie, padać na miejscu po celnym strzale, |
|
|
zrulować |
o zającu, zostać w ogniu, |
|
|
zrzucać |
pozbycie się poroża przez jeleniowate, |
|
|
zrzut |
tyka poroża zrzucona przez samce jeleniowatych, odpadłe poroże zwierzyny płowej |
|
|
zwierzyna czarna |
dzik i muflon |
|
|
zwierzyna drobna |
lisy, zające, króliki, borsuki, jenoty, kuny, wydry, piżmaki, tchórze, wiewiórki i ptaki łowne poza dropiem, |
|
|
zwierzyna gruba |
łosie, jelenie, daniele, sarny, rysie, wilki, dziki i dropie, |
|
|
zwierzyna płowa |
łosie, jelenie, sarny i daniele, |
|
Ż |
|
|
|
|
żer |
pokarm zdobywany przez zwierzynę w łowisku, |
|
|
żeremie |
gniazdo bobrów, |
|
|
żerować |
zdobywać pokarm, |
|
|
żerowisko |
miejsce żerowania zwierzyny, |
|
|
żmijka |
lis o czarnym włosiu na podbrzuszu, |
|
|
żmurek |
lis o kasztanowym kolorze futra |
|
|
|
|
|
Geneza polskiego języka łowieckiego sięga zamierzchłych czasów. Kształtował się on na przestrzeni setek lat, wzbogacany ciągle rozwojem praktyki i wiedzy łowieckiej . Wpływały na niego przemiany społeczne i gospodarcze. W obrzędach mysliwskich przestrzegano obowiązku stosowania języka łowieckiego na łowach i gronie braci łowieckiej. W poemacie Flis ( XVI wiek ) Sebastian Klonowic pisze:
Już gębę trąbą zwać u charta musi
kto raz myśliwskiej polewki zakusi
zająca kotką, ucho już nie uchem
musi zwać słuchem
tłustego skromnym, prędkiego ciekawym
musi zwać, kto chce być myśliwcem prawym
Język łowiecki był zawsze - i jest nim dzisiaj- językiem żywym, podlega stałemu rozwojowi. Powstają nowe określenia, życie wycofuje z terminologii łowieckiej nieaktualne pojęcia. Źródłem poznania języka łowieckiego jest nie tylko książka Stanisława Hoppego Słownik języka łowieckiego- ale również czasopismo Łowiec Polski i liczne fachowe publikacje wydawane współcześnie.